استفاده و بهره مندی از فناوری و پیشرفت های علمی، ازجمله فنّاوری های نوین، همواره یکی از حقوق اساسی بشر قلمداد شده است. یکی از این فنّاوری های نوین، فنّاوری هوش مصنوعی است. هوش مصنوعی نوعی هوش است که در دهۀ 1950 متولد شد و بخشی جدایی ناپذیر از انقلاب دیجیتال است. پیشرفت هوش مصنوعی و کاربرد آن در بسیاری از شئونات زندگی انسان، به ویژه حوزۀ حقوق بشر، شیوۀ زندگی انسان ها را متحول کرده است. این فناوری با رشد غیرقابل پیش بینی و سریع خود همه ابعاد زندگی بشر را تحت تاثیر قرار داده است، تعمق و تحقیق درباره تاثیرات فعلی و آتی و متصوره این مهم در زوایای مختلف علمی قابل بحث و بررسی است، در این مقاله نیز با هدف بررسی و تحلیل هوش مصنوعی و صلح و امنیت بین المللی تلاش می شود تا بخشی از ابهامات و سوالات مطروحه در این زمینه تحت بازشناسی و تبیین قرار گیرد. نتایج حاصل از تحقیق گویای این است که هوش مصنوعی عرصه ای تاثیرگذار و فراگیر است که دامنه آن تنها به مباحث فنی و مهندسی مربوط نمی شود و حوزه های علوم انسانی و به خصوص صلح و امنیت بین المللی را نیز در بر می گیرد و هوش مصنوعی چالش هایی را نیز برای صلح و امنیت بین المللی ایجاد می کند که مهم ترین آن رشد استفاده از این فناوری در حوزه نظامی است که می تواند به تولید سلاح های روباتیک و خودکار مرگبار و غیرقابل کنترل منجر شود

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

سازمان ملل متحد از بدو تأسیس تاکنون شاهد تحولات بسیاری بوده است. سازمان ملل به طور اعم و شورای امنیت و مجمع عمومی به طور اخص، اقدامات متعدد و متفرقی را در راستای حفظ صلح و امنیت بین المللی انجام داده اند. شورای امنیت از طریق سازوکار موجود در منشور ملل در صورت تشخیص به خطر افتادن صلح و امنیت بین المللی، می تواند بر اساس مقررات منشور ملل متحد اقدام نموده و مجازات هایی را علیه کشور خاطی وضع و اعمال نماید. هدف پژوهش حاضر بررسی عوامل مؤثر بر ناکارآمدی شورای امنیت در حفظ صلح و امنیت بین المللی و ارائه راهکارهایی در این زمینه می باشد. از مهم ترین علل ناکارآمدی شورای امنیت در حفظ صلح و امنیت بین المللی ضعف در مکانیسم های نظارت بر تصمیمات شورای امنیت توسط سازمان ملل متحد، یکجانیه گرایی شورای امنیت و سیاسی کاری این نهاد (استفاده از حق وتو) می باشد. با توجه به نتایج پژوهش از جمله راهکارهای حل این مسئله همکاری لازم و هماهنگی شورای امنیت با سایر بخش های سازمان ملل متحد، نظارت مستمر سازمان ملل متحد بر تصمیمات و اقدامات شورای امنیت، توجه ویژه شورای امنیت به درگیری های مسلحانه و حل تعارضات میان کشورهای متخاصم و. . . اشاره نمود. روش پژوهش حاضر به صورت توصیفی-تحلیلی می باشد.

شیوع ویروس کرونا نشان داد که انسان در عین اقتدار چقدر ضعیف و آسیب پذیر است. قصور در اعلام به موقع این رخداد و عدم آمادگی و فقدان هماهنگی بین دولت ها، واکنش و مقابله سریع با آن را دچار مشکل کرد. اختلاف شدید بین چین و آمریکا در مورد منشاء ویروس سبب شد تا از درج آن در دستور کار شورا امنیت خودداری کنند. تمرکز اصلی این تحقیق بر موضوع بیماری همه گیر جهانی کرونا و صلح و امنیت بین المللی است و در پی پاسخگویی به این پرسش است که آیا این بیماری تهدیدی بر صلح و امنیت بین المللی محسوب می شود یا نه؟ رویه و عملکرد شورا حکایت از توسعه صلاحیت ها و تسری آن از تهدیدهای نظامی به غیر نظامی دارد. شورا پیش از این، دو بار در مورد بیماری های ایدز و ابولا تصمیماتی اتخاذ نموده است. هر دو بار هم وضعیت را به عنوان تهدیدی علیه صلح و امنیت بین المللی تلقی کرد. اگر شورا بخواهد همان منطق را در توصیف و احراز وضعیت کرونا به کاربندد با توجه به دامنه گسترش این بیماری به طریق اولی آن را همانند دو مورد قبل تهدیدی علیه صلح و امنیت بین المللی اعلام خواهد کرد. ولی چنین نکرد و احتمالاهم نخواهد کرد. به هر حال شورای امنیت در این زمینه رویکرد انفعالی را پیشه کرده و نمی توان چندان به تغییر رویکرد لااقل در کوتاه مدت امیدوار بود.

غنای نسبی حقوق بین الملل تا حدی مرهون گسترش رویه های قضایی در مراجع قضائی بین المللی است. و این در حالی است که بدیع بودن کارکرد رسانه های نوین و نبود دعاوی راجع به آن در این مراجع، غنای نظام مزبور را در خصوص کارکرد رسانه های نوین به شدت کاهش داده است. فقر معاهدات عام راجع به این امر و حصر آن در قطعنامه های دارای وصف توصیه، بر این فقر دامن زده است.امروزه نقش رسانه ها، نقشی فراتر از اطلاع رسانی صرف است. هم اینک رسانه ها ابعاد امنیتی جدیدی در سطح ملی و بین المللی ایجاد کرده اند و بسیاری از مفروضات و اصول پیشین را در ساختار روابط و حقوق بین الملل به چالش طلبیده اند. رسانه ابزار حساسی است که می تواند کاربردهای متعدد و حتی متعارضی داشته باشد. هم می تواند به مثابه یک سلاح در خدمت منازعه و جنگ عمل کند و هم می تواند به ابزاری برای کمک به حل منازعه، استقرار و تحکیم صلح تبدیل شود.متاسفانه محتوای رسانه های امروز جهان دارای ماهیتی است که رویکرد به تخاصم و برخورد در آنها بیشتر از رویکرد به صلح و امنیت است. ابزارهایی که مکمل نیروی نظامی و تهدید کننده امنیت در سطوح مختلف آن اعم از فردی، ملی، بین المللی و جهانی به شمار می روند. در این مورد خلاء مطالعات جهانی در مورد نقش رسانه ها در مسائل مربوط به صلح و جنگ نیز کنجکاوبرانگیز به نظر می رسد.در این میان، جایگاه شورای امنیت درتامین صلح و امنیت بین المللی چیست؟ توسل شورای امنیت به زور منوط به تحقق یکی از موارد سه گانه :«تهدید صلح، نقض صلح و عمل تجاوز» است. چگونگی احراز این موارد بر عهده شورای امنیت نهاده شده است. به این معنی که منشور ملل متحد موارد سه گانه فوق را تعریف نکرده و این امر موجب بروز اختلاف نظر بین دول عظیم دایم شورای امنیت و دیگران شده است.

مروری بر معاهده هوانوردی کشوری بین المللی موسوم به معاهده شیکاگو گویای آن است که هوانوردی کشوری می تواند نقشی دوگانه را در زمنه صلح و امنیت بین المللی ایفاء نماید. از این رو معاهده 1944 شیکاگو در مقدمه خود ضمن یادآوری نقش مثبت هوانوردی کشوری در"ایجاد و حفظ دوستی و تفاهم میان دولت ها و مردم جهان"، متذکر شده است که"سوء استفاده از هوانوردی کشوری بین المللی می تواند به تهدیدی برای امنیت عمومی تبدیل گردد". به این ترتیب معاهده مذکور آثار منفی آن را بر صلح و امنیت بین المللی از نظر دور نداشته است. حال اگر اثبات گردد که تحریم های تحمیلی بر هوانوردی کشوری دولت ها گاه موجب سوء استفاده از هوانوردی کشوری می شود، این پرسش مطرح می شود که آیا این امر به صراحت ماده(4) معاهده مذکور، نقض معاهده شیکاگو و سوء استفاده از هوانوردی کشوری به شمار نمی آید و در نتیجه صلح و امنیت بین المللی را به مخاطره نمی اندازد؟ پاسخ نگارندگان به این پرسش با توجه به بررسی هایی که در این مقاله صورت گرفته است حاکی از آن است که اولا-آثار منفی تحریم های هوانوردی بر صلح و امنیت بین المللی بیش از تاثیرات مثبت آن است؛ و ثانیا-تحریم های هوانوردی در این صورت به ابزاری برای نقض معاهده شیکاگو و سوء استفاده از هوانوردی کشوری مبدل گردیده است.

در دوره پسا جنگ سردو فروپاشی نظام دوقطبی در حوزه سیاست خارجی و امنیتی آلمان تحولات مهمی به وجود آمد و این کشور خود را برای نقش آفرینی و حضوری موثر در راستای حفظ صلح و امنیت بینالمللی و همکاری با سازمانهای بین المللی و بهویژه سازمان ملل متحد مهیا کرد که ازجمله مهمترین این موارد حضور نیروهای نظامی آلمان در افغانستان بعد از حوادث یازده سپتامبر 2001 و سقوط طالبان، با هدف صلح سازی و کمک به سازمان ملل متحد برای تحقق ایجاد صلح و امنیت است. این پژوهش درصدد پاسخ به این سوال اصلی است که آلمان در راستای برقراری و حفظ صلح و امنیت بین المللی چه نقشی در افغانستان ایفا کرده است؟ یافته ها این پژوهش نشان می دهند، هرچند حضور و مشارکت فعال آلمان در افغانستان در چارچوب اهداف و منافع سازمان ناتو و نیروهای حافظ صلح سازمان ملل متحد (ایساف) به از بین بردن کامل تروریسم منجر نشده، با این همه توانسته است به توانمندساز دولت افغانستان، بازسازی ساختارهای اقتصادی و اجتماعی و برقراری آرامش نسبی در این کشور کمک کند و آلمان را به یکی از کشورهای مهم جهان در کمک به سازمان های بین المللی برای تحقق اهداف انسان دوستانه مبدل سازد.

در سال های آغازین قرن حاضر، سازمان همکاری اسلامی در پاسخ به چالش های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و مذهبی موجود در میان امت اسلامی و در روابط با جامعه بین المللی دو برنامه عمل ده ساله تنظیم کرده است تا دولت های عضو به آنها عمل کنند. برنامه عمل اول در سال 2015 پایان یافت و برنامه عمل دوم از 2016 تا 2025 پیش بینی شده است. مقاله حاضر، به هدف بررسی تاثیر دو برنامه عمل ده ساله بر صلح و امنیت بین المللی و منطقه ای به این نتیجه می رسد که این برنامه ها نمود و جلوه همگامی سازمان همکاری اسلامی با اهداف و اصول ملل متحد است و می توان آنها را گامی در جهت ایجاد صلح میان دولت های عضو سازمان دانست. اما از منظر صلح منفی و فقدان جنگ، سازمان همکاری در حل بحران های منطقه ای موفق نبوده و حتی زمینه مداخله و نفوذ قدرت های بزرگ را فراهم کرده است. تشدید اختلاف میان دولت های پرنفوذ و موثر این سازمان، به تضعیف بیشتر آن خواهد انجامید.

برای مدت های مدیدی تصور می شد که فقط جنگ است که موجب تهدید صلح و امنیت بین المللی می شود اما بعد ها ثابت شد صلح و امنیت بین المللی می تواند در مناقشات کشورها، تکثیر سلاح های کشتار جنگی، تغییرات جهانی آب و هوا و رویارویی کشورها برای تصاحب منابع آبی در کنار رشد جمعیت جهان و افزایش فقر بیکاری به ویژه رشد تروریسم می تواند از تهدیدات جدید صلح و امنیت بین المللی قلمداد شود. به عبارت دیگر معضل فقر و تروریسم به اندازه خود جنگ ها زیان آور و وحشتناک است اگر کشورها بخواهند صلح و امنیت را همیشه داشته باشند باید مراقب موارد فوق باشند تا ضریب امنیت بین المللی کاهش نیابد بنابراین در این تحقیق تلاش داریم ثابت کنیم که هر موضوع انسانی که با سوء تفاهم کشورها مواجه شود می تواند منجر به اختلاف و تعارض و حتی جنگ شود و فرضیه تحقیق بر این اساس استوار است، که مصادیق تهدید علیه صلح به طرق مختلف در حال افزایش است و جامعه بین المللی باید در اندیشه تهدید راه حل هایی برای افزایش صبر و تحمل کشورها از طریق گفتگو و دیپلماسی باشد. در تحقیق حاضر به بررسی تحول در مفهوم تهدید علیه صلح و امنیت بین المللی در دهکده جهانی می پردازیم و روش تحقیق به صورت استفاده از متدلوژی حقوق بین الملل بصورت توصیفی تحلیلی در بین مطالب و استنتاج راه حل های جدید می باشد.